چرا در هنگام ورزش، زمان کندتر می گذرد؟ ، رمز ادراک آهسته زمان هنگام فعالیت فیزیکی
به گزارش دروازه پرشیا، تصور کنید روی تردمیل هستید. فقط 10 دقیقه گذشته، اما احساس می کنید نیم ساعت است که عرق می ریزید. زمان کش می آید، مثل کشی که نمی خواهد رها گردد. در همان لحظه، اگر مشغول تماشای فیلم موردعلاقه تان بودید، شاید همان 10 دقیقه در چشم برهم زدنی گذشته بود. این تجربه آشنا برای بسیاری از ما، حالا موضوع پژوهشی علمی در حوزه ادراک زمان هنگام ورزش (Time perception during exercise) شده است. فیزیک می گوید زمان یکپارچه و ثابت است، اما مغز ما چیز دیگری می گوید؛ مخصوصاً وقتی بدن در حال تقلاست. در ادامه، نتایج تحقیق جالبی از بریتانیا و هلند را آنالیز می کنیم که نشان می دهد هنگام فعالیت فیزیکی شدید، ادراک ما از زمان به شدت دگرگون می گردد.
زمان واقعا کند می گردد یا فقط این طور احساس می کنیم؟
پژوهش جدیدی که در نشریهٔ Brain and Behavior منتشر شده، نشان می دهد هنگام ورزش، به ویژه در اوج کوشش فیزیکی، فکر ما زمان را کندتر از واقعیت تجربه می نماید. بر اساس یافته ها، افراد در حال ورزش، به طور میانگین حدود 9 درصد بیش از میزان واقعی زمان را احساس می نمایند. به بیان ساده، اگر فکر می کنید 30 ثانیه گذشته، در واقع هنوز تنها 27 ثانیه سپری شده است.
این نتیجه از آزمایشی حاصل شد که در آن 33 شرکت نماینده ٔ سالم و نسبتاً ورزش کار، در حین رکاب زدن روی دوچرخهٔ ثابت، باید گذشت زمان 30 ثانیه ای را تخمین می زدند. یافته ها نشان دادند که هنگام اوج فعالیت بدنی، افراد زمان را بیش از واقعیت حس می نمایند، در حالی که قبل و بعد از فعالیت چنین انحرافی وجود نداشت.
چرا مغز، در میانهٔ ورزش، زمان را دگرگون درک می نماید؟
محققان معتقدند این پدیده با هوشیاری حسی فشرده شده (Compressed sensory awareness) مرتبط است. یعنی هنگام فعالیت شدید، بدن در معرض سیلی از پیغام های حسی، درد، گرما، و تنفس شدید قرار می گیرد. مغز برای پردازش این حجم زیاد اطلاعات، گویی زمان را می کِشد تا فضای لازم برای درک همه چیز را فراهم کند.
پژوهشگران می نویسند: در ورزش، مانند موقعیت های خطرناک، اتفاقات به نظر کندتر رخ می دهند، زیرا سیستم عصبی در حال پردازش تهدیدات محیطی است. مشابه حالتی که در لحظات تصادف یا سقوط، زمان به نظر کش می آید و کندتر از همواره حس می گردد.
آزمون با رقابت: هرچه سخت تر، کندتر
در این پژوهش، شرکت نمایندگان در سه شرایط مختلف تست شدند: رکاب زدن به تنهایی، رکاب زدن با آواتار همراه، و رقابت با آن آواتار. جالب آن که در حالت رقابتی، انحراف ادراک زمانی به بیشترین میزان خود رسید، تا جایی که اختلاف بین زمان واقعی و زمان درک شده به حدود 25 درصد رسید.
این یافته ها نشان می دهند که فشار روانی ناشی از رقابت و کوشش برای رجحان، توانایی مغز برای تخمین زمان را بیشتر از حالت معمول تحت تأثیر قرار می دهد. در واقع، هرچه کوشش بدنی و فکری بیشتر گردد، تجربه فکری ما از زمان بیشتر دستخوش تغییر می گردد.
پیغامدهای علمی برای انگیزه، لذت و کارایی در ورزش
به گفتهٔ سرپرست پژوهش، دکتر اندرو ادواردز (Andrew Edwards) از دانشگاه Canterbury Christ Church، این نتایج می توانند در بهینه سازی تمرینات ورزشی، طراحی برنامه های انگیزشی و افزایش حس لذت از ورزش نقش مهمی ایفا نمایند. اگر بتوانیم مطلعانه درک خود از زمان را هنگام ورزش مدیریت کنیم، شاید دیگر احساس طولانی بودن جلسات تمرینی، مانعی برای ادامه مسیر نباشد.
ادراک آهسته زمان می تواند در مواردی مثل تمرینات قدرتی، مسابقات ورزشی و حتی توان بخشی بیماران، نقش کلیدی ایفا نماید. شاید با طراحی تجربیاتی که بدن را کمتر متأثر از این کندی ادراکی کند، بتوان لذت از ورزش را برای افراد افزایش داد.
جمع بندی نهایی
در یک نگاه کلی، پژوهش های نوین در حوزه ادراک زمان هنگام ورزش نشان می دهند که مغز انسان، هنگام فعالیت فیزیکی شدید، به علت افزایش محرک های حسی، زمان را کندتر از واقعیت درک می نماید. این پدیده نه حاصل توهم، بلکه پاسخی زیستی به فشارهای بیرونی و درونی است. در نتیجه می توان گفت که تجربه ٔ فکری ما از زمان، تحت تأثیر شرایط فیزیولوژیکی مانند درد، رقابت و تمرکز تغییر می نماید و لزوماً با ساعت عینی هماهنگ نیست. شناخت این ویژگی می تواند در طراحی تمرینات مؤثرتر، افزایش انگیزه، و بهبود لذت از ورزش برای افراد نقش مهمی ایفا نماید.
اگر مغز شما زمان را کش می دهد، چه چیزهایی دیگر را هم تغییر می دهد؟
پژوهش درباره درک زمان، ما را با واقعیتی شگفت انگیز روبه رو می نماید: فکر انسان نه فقط ثبت نمایندهٔ رویدادهاست، بلکه تنظیم نمایندهٔ تجربهٔ آنهاست. اگر فشار فیزیکی می تواند زمان را از مسیر خود منحرف کند، شاید دیگر جنبه های فکری مانند تصمیم گیری، حافظه یا حتی حس موفقیت نیز محصول همین تغییرپذیری عمیق باشند. آیا ما فقط تجربه نمی کنیم، بلکه بازنویسنده ادراک خود هستیم؟
❓ سؤالات پرتکرار (FAQ)
1. آیا زمان واقعاً در حین ورزش کندتر می گذرد؟
نه، زمان عینی تغییری نمی نماید، اما مغز ما به علت فشارهای حسی، آن را کندتر تجربه می نماید.
2. این پدیده فقط در ورزش های سخت رخ می دهد؟
بیشترین تغییر در ادراک زمان هنگام فعالیت های شدیدتر و رقابتی مشاهده شده، اما در فعالیت های ملایم هم ممکن است رخ دهد.
3. چرا مغز زمان را کندتر تجربه می نماید؟
برای پردازش بیشتر اطلاعات حسی و ایجاد آمادگی در برابر تهدید یا فشار، مغز حس کش آمدگی زمان را القا می نماید.
4. این پدیده فقط برای افراد ورزشکار رخ می دهد؟
تحقیق بر افراد نسبتاً ورزشکار صورت گرفته، اما محتمل است در بیشتر انسان ها دیده گردد. احتیاج به پژوهش گسترده تر وجود دارد.
5. آیا می توان از این مطلعی برای بهبود تجربه ورزشی استفاده کرد؟
بله، می توان با مطلع سازی، برنامه ریزی انگیزشی و استفاده از موسیقی یا تمرکز فکری، حس طولانی بودن زمان را کاهش داد.
6. آیا این پدیده در سایر موقعیت ها هم دیده می گردد؟
بله، در موقعیت های استرس زا مثل تصادف یا تهدیدهای روانی نیز افراد زمان را کندتر تجربه می نمایند.
منبع: Brain and Behavior
منبع: یک پزشک